Yüzbinlerce kişinin yararlandığı Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi birçok dalda üretimi tehdit eder hale geldi. Nitelikli elemanlarını kaybetmek istemeyen firmalar, yüksek fiyat ve baş müsaadesi teklif ediyor. Bir müddettir sakinlik yaşanan farklı bölümlerde ise durum farklı. Bu dallarda EYT düzenlemesi “istihdam boşaltmak” için fırsat yarattı.
Ekonomi gazetesinin haberine nazaran; geçen hafta Kütahya Porselen’in 359 çalışanının işten ayrılması ve bu yüzden birtakım bantlarda üretimin durması sonrası açıklama yapan kesim temsilcileri, emsal durumun yetişmiş eleman derdi yaşayan birçok bölümü tehdit ettiğini vurguladılar. Üretimin durmasını önlemek isteyen firmaların EYT’li çalışanlara ekstra tatil ya da yüksek fiyat önerdiği belirtiliyor.
Öte yandan hazır giysi ve dokuma üzere daralma yaşanan dallarda ise uygulama fırsata dönüşmüş durumda, fakat burada da tazminatlar yük olarak firmaların önünde duruyor. Gelişmeler kimi dallarda mavi ve beyaz yakalı çalışanlar ortasındaki fiyat farkının mavi yaka lehine açılmasına da neden oldu. Tazminatlar konusunda tahlil olması beklenen KGF kredilerinin ise bankalara tahsis edilmesine karşın şimdi ödeme alınamadığı lisana getiriliyor.
Piyasanın çok üzerinde artırım yapmaya başladılar
Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Başkanı Mesut Öksüz, porselen ve cam bölümlerinde EYT ile emekli olanların üretimde ezaya yol açtığını lisana getirdi. Firmaların ağır bir planlama devrine girdiğini anlatan Öksüz, “Çalışanları elde tutmak için piyasanın çok üzerinde fiyat artırımları açıklandı. Bu artırımlar ile çalışanlar elde tutulmaya çalışılıyor. Öte yandan üretim ile ilgili yaşanabilecek muhtemel sıkıntıların önüne geçmek için de vardiya artırma üzere planlamalar yapılıyor” dedi.
Gündemin kıymetli mevzularından birinin KGF kredileri olduğunu belirten Öksüz, şöyle konuştu: “Kredileri yalnızca kamu bankalarından alabiliyorsunuz fakat limitler çok düşük. EYT için kredi kullanarak ödeme yapanı şimdi duymadım. Hem çalışanları elde tutmak için efor harcıyoruz hem de yüklü ödeme yapmak durumunda kalıyoruz. Bu firmalar daima yatırım yapan ve kendini geliştiren şirketler. Kelam konusu düzenleme uzun vadede büyük sorunlara yol açacak.”
Öksüz, artan nitelikli eleman muhtaçlığı nedeni ile kesimde çalışan sirkülasyonunun arttığını da vurguladı.
“Emekli olanları geri çağırıyoruz”
Mobilyacılar Sitesi Modoko’nun Yönetim Kurulu Lideri Koray Çalışkan, faaliyet alanı olan ofis mobilyalarında görüştüğü şirketlerden de ıstırap yaşayanlar olduğunu aktardı. Çalışkan, “Emekli olma kararı alan çalışanların oranı yüzde 3’e yakın. Biz aslında olağan vakitte imalatta çalışacak eleman bulamıyoruz. Ayrıyeten emekli olanlar yetişmiş elemanlar ve ustalar. El emeği ile iş yapan firmalar olduğumuz için bu insanları kaybetmek bölüme sekte vuruyor. EYT’lileri kaybetmemenin yolunu bulmamız lazım. Ancak alacakları tazminattan ötürü ‘biz belirli bir müddet baş dinleyelim’ diyorlar, biz de ‘dinlenin gelin’ diyoruz. Mobilya bölümünde kimi ararsanız tıpkı sorunu yaşıyor. Daha evvel emekli ettiğimiz insanları bile geri çağırmaya başladık. Bir de tazminatları ödeme konusunda sorun var. Ustaların büyük kısmı uzun yıllardır çalışıyor. En küçük firmada bile 2-3 milyon lira üzere tazminatlar konuşuluyor. Büyüklerde bu meblağlar çok daha fazla. Bu gelişme Türkiye’nin endüstrisini de tehdit ediyor” tabirlerini kullandı.
“Mavi-beyaz yaka fiyat farkı açılıyor”
Endüstriyel Mutfak, Çamaşırhane, Servis ve İkram Ekipmanları Derneği TUSİD’in Başkanı Güçlü Kaplangı, sektörde şu an bırakın makineyi montaj çizgisinde bile çalışacak eleman bulamazken EYT ile emekli olanların büyük sıkıntıya yol açtığını ve şirketlerin yükünü artırdığını lisana getirdi. Bunun finansal yükünün de yüksek olduğunu anlatan Kaplangı, “KGF konusunda hala sıra bekliyoruz. Bununla ilgili net bir adım atılmadı. Onun da ötesinde işin sürdürülebilirliği tehdit altında. Kesimimizde maaşlar Türkiye ortalamasının üzerinde. Minimum fiyatın en az 1,5-1,6 katı maaşlar kelam konusu. Emekli ikramiyesini alıp emeklilik yaşamak isteyenler var. Onları elde tutma gayretlerimiz da sarfiyatları artırıp istikrarları bozuyor. İki lisan bilen ihracat sorumlusundan daha yüksek maaş alan kaynakçımız var. Şu anda bu kesimde bu usul durumlar yaygın. Mavi ve beyaz yaka ortasında fiyat farkı mavi yaka lehine açılıyor. Planlaması sıkıntı olacak fakat endüstrici bunları da aşacaktır” diye konuştu.
“İki ay erken doğduğu için 3 maaş alıyor”
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği Lideri Çetin Tecdelioğlu, metal kesiminde de EYT’nin olumsuz tesirlerini görmeye başladıklarını söylerken, uygulamanın zamanlamasının ve yaşının gerçek olmadığını savundu. Tecdelioğlu, “42 yaşında, en verimli çağındaki gençlerimizi emekli yaptık. Bunun yanında EYT ile bir tarafta 3 maaş alan bir küme var, yani tazminatı, emekli maaşı ve kendi maaşı… Öbür tarafta tahminen iki ay evvel doğmuş tek maaşla çalışıyor. İş barışında önemli kasvet var” dedi.
Sanayicilerin tazminat ödemekte de zorlandığını vurgulayan Tecdelioğlu, “Finansmana erişim zahmetli, bankalardan kredi alamıyoruz, faizler çok yüksek. Başvurduk lakin EYT için çıkarılan KGF’yi alamadık, alanı da göremedik. Önemli bir nakit sıkışıklığı var. Bu durum finansmanı ağırlaştırıyor. Bankaya bağımlı şirketlerde çok önemli finansman problemi yaratıyor. Bu tazminatlar çalışanlarımızın hakkı, vermiyoruz demeyiz asla. Bir biçimde ya taksitle ya da farklı formüllerle uzlaşma yoluna gidiyoruz” dedi.
Hazır giyside istihdam “konsolide” oluyor
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat, kendi bölümünde EYT’nin farklı bir durum ortaya çıkardığını söyledi. Dalda bir müddettir işlerin dingin olması nedeniyle kimi patronların EYT ile bir ölçü istihdam boşalttığını aktaran Fayat, “Eleman sorunu çeken bir sektördük. Lakin şu sıralar geçmişte arayıp da bulamadığımız teknik elemanların CV’leri elimize gelmeye başladı. İstihdam bir halde konsolide oluyor” diye konuştu.
Kredi için maaşta kamu bankası şartı
Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya da giysi sanayiinde işlerde yaşanan düşüş nedeni ile istihdam fazlalığının oluştuğunu hatırlattı. Bu istihdam fazlalığı ile birlikte mavi yakalı çalışanlarda önemli ayrılıklar yaşandığını belirten Kaya, “Bugün emekli olanları meşakkat olarak görmüyoruz lakin onların uzun yıllarda edindiği deneyimler var. Önümüzdeki devir işlerin tekrar artması ve olağanlaşması ile birlikte o insanlara tekrar gereksinim duyacağız” dedi.
EYT ile ilgili daha çok finans istikametinden kahır yaşandığını vurgulayan Kaya, şöyle devam etti: “Hala KGF fonlu kredilere ulaşamıyoruz. Zira KOBİ ve KOBİ dışı diye ikiye ayrılıyor. Evvel KOBİ’lere vereceğiz dediler. Hazır giyside firmalar daha çok KOBİ dışı firmalar. Orada krediye erişim şimdi olmadı. ‘Maaş hesapları kamu bankaları tarafından ödeniyorsa size kredi verebiliriz’ diyorlar. Herkes maaş hesabını kamu bankalarından ödemiyor. Şu an KOBİ dışı firmalar EYT kredisine ulaşamıyor. Emekçi ile patron bu sebeple karşı karşıya kaldı. Çalışanlar haklarını istiyor, patron ödemek istiyor lakin nakit akışı zahmetli. EYT’liler müracaat yaptılar firmalar kabul etmek zorundalar. Paralar ödenmekle yükümlü ve şu an bunların da ödendiğini duyamıyorum. Herkes KGF fonlu kredi dayanağını bekliyor” halinde konuştu.
“KGF, müracaatları 1-2 günde değerlendiriyor”
Gazeteye demeç veren patronların büyük kısmı EYT için çıkarılan Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı krediye erişemediğini belirtirken KGF kaynakları ise önemli ölçüde fiyatın şirketlere kullandırıldığını lisana getiriyor. Bankalardan kendilerine yönlendirilen EYT kredisi belgelerini 1-2 gün içinde değerlendirip süratlice sürece alındığını belirten KGF kaynakları, süreçte yaşanan problemlerin da bankalardan kaynaklanabileceğini görüşünde.